گیاهان و میوه های مورد استفاده در ساخت فرآورده های آرایشی
خواص معجزه آسای گیاهان و میوه ها از زمان های بسیار دور به تدریج بدست آمده و سینه به سینه منتقل شده است. مصریان، چینی ها، مردم یونان باستان خواص دارویی گیاهان و میوه ها را به خوبی می دانستند. دانشمندان ایرانی ابوعلی سینا، محمدزکریای رازی و دیگران به دانش درمان با گیاه رونق زیادی دادند و کتابهای ارزشمندی چون قانون و الحاوی را به رشته تحریر در آوردند. اکنون پس از سالها تحقیق و تجربه با در دست داشتن نتایج آزمایش ها تحقیقات بسیار با کمال اطمینان می توان به تشریح علمی مزایای موجود در مواد موثره گیاهان دارویی در رابطه با انسان و حیوان پرداخت .
نکات قابل توجه در بهره برداری از گیاهان و میوه ها
* مواد متشکله اندامهای یک گیاه (برگ، ساقه، ریشه، گل، میوه) بسیار متفاوت است و تنها قسمتهای بخصوصی از گیاه که ذکر شده استفاده گردد.
* جمع آوری گیاهان دارویی در زمانی که گیاه دارای حداکثر میزان مواد موثره است باید انجام گیرد زیرا میزان مواد موثره گیاه در طول سال و حتی در ساعات یک روز متغیر است.
* اندام های زیرزمینی بخصوص ریشه و ریزوم ها را معمولاً در اواخر پاییز (زمان استراحت گیاه) جمع آوری می کنند.
* در هوای مرطوب به جمع آوری گیاه اقدام نکنید. روز خشک و ساعت آفتابی را برگزینید و سعی کنید که روی گیاه شبنم نشسته باشد.
* گیاه و میوه سالم را انتخاب کنید. دقت کنید حشرات و آلودگی های محیط آن را آلوده نکرده باشد.
* خشکاندن گیاه ترجیحاً باید در سایه و در محلی دور از گرد و غبار صورت گیرد.
آفتاب گردان Common Sun Flower
(Helianthus annuus L.)
گیاهی است یکساله، دارای ساقه ای خشن و به ارتفاع 2 متر (گاهی بیشتر) بعنوان زینت و یا استفاده از دانه های روغنی آن، پیوسته در وسعتهای پهناوری در کشورهای مختلف پرورش می یابد. آفتاب گردان برگهای منفرد به شکل قلب و پوشیده از کرک با کناره دندانه دار دارد. کاپیتولهای آن بسیار بزرگ و به قطر 25-10 سانتی متر است و بر روی نهنج آن 2 نوع گل، یک خشن و نوک تیز جای دارد. گلهای لوله ای آن به رنگ زرد روشن است میوه آن فندقه نسبتاً بزرگ، بیضوی، دارای برجستگی به رنگ تیره یا بنفش مایل به سیاه (گاهی دارای خطوط سفید رنگ و یا خاکستری مشخص) و مغز درون آن روغن دار و دارای طعم مطبوع می باشد. روغن آفتاب گردان از بهترین نوع خوراکی روغن های گیاهی بشمار می آید. قسمت مورد استفاده آفتاب گردان مغز روغن دار میوه، گل و حتی ساقه های آن می باشد.
آقطی (Sambucus Ebulus L. Danewort)
فارسی : اقطی، پلم، شون، شوند.
گیاهی علفی و به ارتفاع 1 تا 4 متر است. در سراسر منطقه شمال ایران در کنار جاده حاشیه گودال ها و حدود خارجی جنگل ها می روید. برگچه های بیضی دراز، نوک تیز، دندانه دار، گلهای مجتمع به رنگ سفید مایل به گلی که پس از رسیدن تبدیل به میوه های کوچک، کروی به رنگ سیاه مایل به ارغوانی می شوند.
پوست ساقه، ریشه، گل، میوه و دانه و برگهای این گیاه دارای اثر درمانی است. موارد مصرف آقطی در زیبایی بسیار فراوان است. یک مشت گل آقطی را در آبجوش دم کنید و پس از سرد شدن روی پوست حساس بمالید اثرات آن بسیار مفید است.
آویشن (Thymus Vulgaris L) Thyme.
گیاهی است پر شاخه و دارای ساقه های چوبی به ارتفاع 30-10 سانتی مترکه به حالت وحشی و بصورت بوته های پر پشت در دامنه های خشک، بین تخته سنگ ها در کوهستان ها بصورت پرورشی می روید و دارای مصارف درمان بسیاری می باشد.
ساقه های منشعب این گیاه پوشیده از کرک و برگهای کوچک آن دارای ظاهر لوزی شکل و وضع متقابل بر روی ساقه است. رنگ برگهای آن خاکستری روشن است و در آن غده های فراوان اسانس دیده می شود. ظاهر کلی پهنک برگ عموماً کناره برگشته دارد و در سطح تحتانی پوشیده از گردی به رنگ مایل به سفید بنظر می رسد بهترین وسیله تشخیص آن از گونه های مجاور است.
گلهای آن کوچک، متعدد، معطر، به رنگ سفید یا گلی و مجتمع بصورت دسته هایی در قسمت های انتهایی ساقه ها می باشد. از کلیه قسمت های این گیاه بو معطر و نافذ استشمام می شود. برگ و سرشاخه های برگدار و گلدار آن به مصارف دارویی می رسد و آنها در تغذیه استفاه بعمل می آید.
شاخه گلدار و برگدار گیاه دارای پنتوازان ها، تانن، رزین، یک ماده تلخ، و اسانس تم Thymمی باشد. اعضای این گیاه علاوه بر خواص درمان، اثر ضدعفونی کننده و ضد تشنج دارد. اسانس تم (essence de Thum) دارای اثر ضد عفونی کننده قوی و در عین حال سمیت کم است. این سمیت مربوط به ماده موثرتیمول می باشد که در اسانس به مقدار نسبتاً زیاد وجود دارد.
اسطو خودوس (Lavandula Stoechas L) Topped Lav.
گیاهی است بوته مانند، پر پشت، دارای ساقه های متعدد و چهارگوش به ارتفاع 60-30 سانتی متر، در جنگلها، تپه های خشک و دامنه های کم ارتفاع و سواحل دریاها می روید از اختصاصات آن، برگهای باریک و درازا با لبه برگشته و پوشیده از کرکهای پنبه ای، گلهای آن به تناسب محل رویش، در فروردین تا خرداد ظاهر می شوند و رنگ ازغوانی تیره دارند.
این گیاه در ایران نمی روید ولی بعلت اینکه در کشورهای مجاور می روید بصورت دارویی وارد ایران می شود و مراکز گیاهان دارویی نیز در ایران، آن را پرورش می دهند.
انگور (Lavandula Stoechas L) Topped Lav.
انگور که در ایران بیشتر به آن «مو» می گویند و اغلب به نام «تاک» نامگذاری شده است درختچه ای است بالارونده که به کمک پبچک های خود به سهولت از موانع و درختان مجاور بالا می رود. ساقه آن گره دار و برگهایش متناوب دارای دمبرگ دراز، شامل 5 لوب دندانه دار به رنگ سبز تیره در سطح فوقانی پهنک کرکدار و مایل به سفید در سطح تحتانی پهنک است. گلهای کوچک و مجتمع بصورت خوشه مرکب دارد. میوه آن سته و گوشتدار است و پس از رسیدن دارای طعم شیرین ملایم و رنگهای متفاوت به تناسب نژادهای مختلف می گردد. قسمت مورد استفاده درخت مو، برگ، شیره گیاهی و میوه آن است. آب انگور از نظر داشتن کالری بسیار قوی و حرارت بخش است و به راحتی هضم می شود. آب انگور حاوی مقدار زیادی مواد معدنی است. مواد معدنی انگور شامل پتاسیم، منیزیم، کلسیم، سدیم، آهن، منگنز و ید است که به هضم غذا در روده و معده بسیار کمک می کند. آب انگور اگر به صورت خوراکی مصرف شود برای شادابی و طراوت پوست بسیار مفید است. غوره، انگور رسیده و آب انگور، هر یک علاوه بر تغذیه به مصارف درمانی متعدد می رسند.
آب انگور تازه، اگر به کمک پنبه به پوست صورت مالیده شود و پس از 10 دقیقه با آب نیم گرمی که محتوی کمی جوش شیرین است شسته شود، در تقویت و طراوت پوست صورت همچنین روشن کردن رنگ آن موثر واقع می گردد.
سرکه
سرکه یکی از فرآرده های انگور است. سرکه نه تنها در امر تغذیه به کار می رود بلکه در درمان هم موثر است.
مطالب مرتبط
گیاهان و میوه های مورد استفاده در ساخت فرآورده های آرایشی و خواص آنها،بخش دوم
گیاهان و میوه های مورد استفاده در ساخت فرآورده های آرایشی و خواص آنها ،بخش سوم
گیاهان و میوه های مورد استفاده در ساخت فرآورده های آرایشی و خواص آنها، بخش چهارم
گیاهان و میوه های مورد استفاده در ساخت فرآورده های آرایشی و خواص آنها، بخش پنجم
گردآوری و تنظیم: نایس کلوب
برگرفته از کتاب 1001 نکته زیبایی پوست، مو، ناخن و …،تالیف: نسرین تک زارع ، دکتر علیرضا تک زارع، مهندس محمد رضا تک زارع،انتشارات شقایق چاپ پنجم 1389
