پیری پوست و راههای مقابله با آن
پیری پوست را می توان به ترتیب زیر تقسیم بندی کرد :
1- تغییرات ناشی از افزایش طبیعی سن
عوامل ژنتیکی تاثیر بسیاری بر کیفیت پوست در طی زمان دارند.
2- تغییرات ناشی از عوامل محیطی
مهمترین عامل نور خورشید است. تغییرات پیری در مناطقی از بدن که در معرض نور آفتاب قرار دارند مشخصات بیشتر است مثلا پشت دست و صورت خیلی زودتر از بازو و بدن پیر می شود قرار گرفتن طولانی مدت در معرض سرما، باد و آلودگی های محیطی مثل دود نیز سبب آسیب پوست می گردد.
در این جا به پدیده پیری پوست عوامل پیشگیری کننده و روش های اصلاح آن می پردازیم :
پیری و پوست
با گذشت زمان تغییرات زیر در پوست بروز می کند. این تغییرات در تمام نقاط بدن و بدون توجه به مسئله نور خورشید اتفاق می افتد و به علل زیر است :
– تخریب رشته های الاستین پوست
– تخریب رشته های کلاژن پوست
– نازک شدن پوست
رشته های الاستین
این رشته های باریک خطی که در درم قرار دارند تبدیل به توده های ضعیف و نامنظمی می شوند که علت عمده بروز چین و چروک و کم شدن خاصیت ارتجاعی پوست است.
رشته های کلاژن
علاوه بر تخریب این رشته های الاستین، کاهش رشته های کلاژن و تخریب آن نیز با افزایش سن بروز می کند که این امر نیز باعث کم شدن قدرت پوست و شلی آن می گردد.
نازک شدن پوست
به طور معمول بعد از 45 سالگی تدریجاً لایه های پوست شروع به نازک شدن می کنند و اپیدرم و درم و هیپودرم کم ضخامت تر می گردد. این پدیده در خانم ها بارزتر است. همچنین اتصالات موجی شکل بین اپیدرم و درم حالت صافتری به خود می گیرد. کاهش لایه چربی درمناطق خاصی از بدن بیشتر اتفاق می افتد مانند صورت، دست ها و ساق ها .
تغییرات یاد شده بالا سبب ظاهر چروکیده و کاهش خاصیت ارتجاعی و آسیب پذیری بیشتر پوست می گردد. با افزایش سن تمایل به ایجاد خونریزی در پوست به دنبال آسیب های جزئی وجود دارد که علت آن نزول در کیفیت پوست و افزایش شکنندگی رگهای خونی است.
سایر تغییرات پوستی متعاقب افزایش سن
با افزایش سن پوست دچار تغییرات زیر می گردد :
– خشک تر می شود.
– رشد موها دچار تغییرات می شود.
– رنگدانه های پوست تغییر می کنند.
– غدد سباسه بزرگتر می شوند.
خشکی پوست
این حالت به دنبال کاهش فعالیت غدد سباسه اتفاق می افتد. در خانم ها بعد از یائسگی این حالت شایع است و در مردان در سنین بالاتر بروز می کند. غدد سباسه ماده ای موسوم به سبوم تولید می کنند که سبب ایجاد یک لایه نازک لیپید بر سطح پوست می گردد. این لایه باعث ایجاد سدی در برابر تبخیر آب از سطح پوست می شود. کاهش این لایه باعث از دست رفتن رطوبت و بروز خشکی پوست خواهد شد. خشکی بیش از حد پوست می تواند سبب خارش شدید گردد.
تغییر در رشد موها
در اکثر نقاط بدن موها نازک و کم پشت می شود ولی در برخی نقاط مثل ابروها و گوش در مردان موها ضخیم تر و تیره تر می گردند و مشکلاتی را از نظر ظاهری ایجاد می کنند.
کاهش ملانوسیت ها یا سلول های مولد رنگدانه ملانین
با افزایش سن تولید ملانین متعاقب کاهش در سلول های ملانوسیت کم می گردد و پوست روشن تر می شود و این امر سبب کم شدن مقاومت پوست در برابر نور خورشید می گردد. از طرف دیگر در نقاطی که در معرض آفتاب قرار گرفته اند ممکن است افزایش رنگدانه بروز کند که سبب ایجاد نقاط تیره رنگ بر سطح پوست می گردد.
بزرگ شدن غدد سباسه
در برخی از نقاط بدن علی رغم کاهش مقدار سبوم، اندازه غدد سباسه بزرگ می شود. در نتیجه سوراخ های سطح پوست گشاد می گردد چون تعداد غدد سباسه روی بینی زیاد است این امر باعث افزایش تدریجی و تغییرات ظاهری بر سطح بینی می گردد.
پیری پوست ناشی از آفتاب
مهمترین عامل محیطی برای ایجاد پیری پوست نور خورشید است همچنین سرما و باد از عوامل موثر پیری و آسیب های محیطی پوست محسوب می گردد. تخریب فیبرهای الاستین بر اثر نور خورشید نیز صورت می گیرد. سایر مشخصات پیری خورشید پوست عبارتند از :
– غیر یکنواخت شدن رنگدانه ها
– ظهور لکه های پیری موسوم به لکه های خورشیدی
– احتمال بروز تومورهای پوستی
– ایجاد رگهای خونی گشاد شده بر سطح پوست موسوم به تلانژکتازی
مشخصات عمده پیری پوست عبارتند از :
– چروک های ظریف
– عمیق تر شدن خطوطی که بیان کننده حالات عاطفی در صورت هستند
– افتادگی و آویزان شدن پوست
چین های ظریف پوست
به علت کاهش و تخریب فیبرهای کلاژن و الاستین پوست حالت شل پیدا کرده و بعد از کشیدگی قادر به برگشتن به حال اول نیست و چین های ریزی در آن ایجاد می شود. تمامی افراد بالای 75 سال بر سطح پوست خود چروک هایی دارند.
عمیق شدن خطوطی که حالات عاطفی را در صورت بروز می دهند
عضلات صورت مستقیما به پوست اتصال دارند. مقدار چربی در پوست صورت کم است و بنابراین هر گونه بیان حالات عاطفی صورت باعث ایجاد چین ر سطح پوست می گردد. در جوانان این چین ها به خاطر زیاد بودن رشته های الاستین با انبساط عضله های زیرین پوست صاف می شوند ولی در افراد مسن حتی اگر عضلات زیرین کاملا صاف شوند. این چین های پوستی باقی می ماند. در هر فردی عادتهای مربوط به بیان احساسات از کودکی شکل گرفته و با گذشت زمان حالت پایدار به خود می گیرد. خطوط چهره می تواند نشانگر حالاتی چون خستگی، عصبانیت یا اندوه باشد ولی ممکن است الزاما گویای واقعیت درونی فعلی فرد نباشد.
شلی و افتادگی پوست
کــاهش ضخامت و قدرت پوست و کـم شدن ضخامت چـربی سبب افتادگی آن مـی شود. همچنیـن قدرت جاذبه زمین باعث کشیده شدن هر چه بیشتر پوست به سمت پایین می گردد کم شدن توده استخوانی از سن 60 سالگی به بعد و جذب استخوان های فک پایین و چانه باعث تشدید این حالت می گردد همراه اینها قدرت کشیدگی عضلانی نیز کم می شود و باعث بدتر شدن وضعیت می گردد.
مقابله با پیری پوست
با وجودی که هنوز پدیده پیری پوست به طور کامل شناخته نشده است. راه قطعی برای مقابله با آن موجود نیست ولی راه های عملی برای تخفیف آن وجود دارد که شامل موارد زیر است :
– به حداقل رساندن تماس با نور خورشید.
– اجتناب از دخانیات
– اجتناب از ایجاد کشش های غیر ضروری درپوست
– تغییر در حالت های غیر ضروری صورت برای بیان احساسات
– استفاده از هورمون های جایگزین در خانم هایی که یائسه شده اند.
– استفاده از فرآورده های موضعی مناسب
– اتخاذ سبک و روش زندگی سالم تر از نظر هیجانات و احساسات .
باید از تحریک زیاد پوست به وسیله نور خورشید اجتناب شود. استفاده از کلاه و فرآورده های ضد آفتاب توصیه می شود و تماس با آفتاب باید در حد معمول باشد. عینک های آفتابی باعث محافظت چشم ها در برابر اشعه ماورای بنفش خورشید و ممانعت از جمع کردن چشم در تطابق با نور خورشید و جلوگیری از ایجاد چین های گوشه چشم می شود و به همین دلیل قویا توصیه می گردد. مشخصات صورت افراد سیگاری بارز است. سیگاری های قهار دارای پوست رنگ پریده و زرد مایل به خاکستری هستند و خطوط عمیقی در لب فوقانی و تحتانی و در کناره چشم ها دارند و پوست مابین این چین ها کمی کلفت شده است. همچنین سیگار باعث تنگی رگها و کاهش خونرسانی به پوست و تغذیه آن می شود. مواد سمی ناشی از سیگار سبب آسیب مستقیم به عناصر خارجی پوست می شود و فیبرهای کلاژن و الاستین را تخریب می کند همچنین دود سیگار سبب خشکی و تحریک پوست می گردد و برای چشم ها نیز تحریک کننده است و باعـث جمع کردن مداوم چشم ها و ایجاد چین و چروک هـای اضـافه می شـود به علاوه ترمیم زخـم های پوستی را به تاخیر می اندازد.
کشش تدریجی و مداوم پوست در مواردی چون بارداری باعث افزایش سطح پوست می گردد و بعد از زایمان پوست ناحیه شکم به صورت اضافه و شل در می آید. د رافراد جوان قابلیت تطبیق بعدی پوست خوب است و عوارض ظاهری این امر کمتر است ولی در بسیاری از موارد تکرار پدیده های مشابه باعث ایجاد پوست اضافه و شل می گردد. نکته ای که از لحاظ زیبایی توصیه می شود این است : باید از هر گونه کشش غیر ضروری بر روی پوست اجتناب کرد. بیان غیر ضروری حالات صورت باعث کشیدگی پوست می شود. ورزش های عضلات صورت ممکن است سبب ایجاد کشیدگی های نامناسبی در پوست شود و در واقع فرایند چین خوردگی را تسریع نماید. حتی هنگام مالیدن مواد آرایشی بر روی پوست باید این عمل به آرامی و بدون ایجاد کشیدگی زیاد پوست باعث کشیده شدن پوست شده و به دنبال کاهش وزن، پوست به صورت شل و اضافه در می آید. بنابراین رژیم غذایی متعادل که از کاهش و افزایش مداوم وزن جلوگیری نماید ضروری است. به عنوان یک نظریه پیشنهاد ما این است که خوابیدن رو به بالا صورت گیرد چون به نظر می رسد خوابیدن به پهلو باعث کشیدگی پوست در جهات خاصی شده و چین هایی در گونه و پیشانی ایجاد می کند. در مورد عادت های فردی همانطور که قبلا گفته شد با دیدن افراد در حالت مکالمه به راحتی می توان پی برد که چگونه خطوط بیان حالات عاطفی در صورت تشکیل می شود. البته شخصیت خصوصیت و گذشته هر فرد در بیان حالات و خطوط چهره نمایان می شود و مسلما هدف داشتن یک چهره مسخ شده و بی حرکت نیست و به همین دلیل برخی پیشنهاد می کنند که از بیان افراطی حالت های احساسی به وسیله صورت در طی مکالمات معمولی روزمره خودداری کنیم تا با گذشت زمان چروک های اضافه و غیر ضروری در صورت ایجاد نشود.
در خانم ها در طی دوران بارداری هورمون استروژن از تخمدان ها ترشح می شود . این هورمون به مقدار زیادی باعث ایجاد جوانی، طراوات و لطافت پوست می شود. به هنگام یائسگی مقدار این هورمون در بدن کاهش می یابد و آسیب های پیشرونده ای به شکل ظاهری و عملکرد پوست وارد می شود. امروزه درمان جایگزینی با هورمون به وسیله متخصصان زنان و زایمان به طور رایج تجویز می شود که به صورت قرص یا نوارهایی که به پوست می چسبانند استفاده می گردد. فواید این درمان عبارت است از : پیشگیری از گر گرفتگی، خشکی واژن، جلوگیری از افسردگی و خستگی، همچنین ممانعت از بیماری های عروقی قلب و پوکی استخوان این درمان تا حدودی باعث جلوگیری از تخریب کلاژن پوست و تجمع نا به جای چربی ها در نقاط مختلف بدن می گردد. فرآورده های آرایشی متنوعی که حاوی این هورمون ها هستند ساخته شده اند و به عنوان داروهای ضد پیری تبلیغ می شوند. این فرآورده ها حاوی استروژن به مقدار بسیار کم هستند و به همین دلیل به عنوان « مواد آرایشی » و نه « مواد دارویی » تلقی می شوند. از لحاظ علمی برای مفید بودن این داروهای موضعی بر روی پوست دلیل موجهی وجود ندارد و اکثر درماتولوژیست ها آنها را پیشنهاد نمی کنند ولی شکل خوراکی و یا نوارهای چسبان در زنان یائسه سودمند است و در اکثریت خانم ها توصیه می گردد.
قبلا پدیده پیری پوست را امری غیرقابل برگشت می دانستند ولی طی چند سال گذشته داروهایی برای درمان فرآیند پیری کشف شد که سبب انقلابی در این زمینه گردید. این داروها شامل رتینوئیک اسیدها و آلفاهیدروکسی اسیدها است. تا همین اواخر از مواد مرطوب کننده که باعث آماس و رفع موقتی چین های ریز می شوند به عنوان داروهای ضد پیری استفاده می شده است.
روش زندگی سالم باعث افزایش بارز سلامت عمومی فرد می شود. این امرشامل پوست نیز می گردد.
روش زندگی سالم شامل موارد زیر است:
– فعالیت بدنی
– خواب منظم
– غذای سالم و متعادل
– حالات روحی و هیجانی سالم
فعالیت بدنی باعث افزایش جریان خون و ایجاد رنگ صورتی در پوست می شود. به دنبال بی خوابی، قرمزی چشم و تیرگی اطراف چشم ها امری شایع است و منطقی است که در دراز مدت آسیب به پوست وارد می شود. کمبودهای غذایی سبب بروز بیماری های پوستی می گردد. در دهه گذشته توجه زیادی به آنتی اکسیدان ها مبذول شده است. این موارد شامل ویتامین C، بتاکاروتن و ویتامین Eهستند. به نظر می رسد اینها سبب به دام انداختن رادیکال های آزاد اکسیژن که تخریب بافتی ایجاد می کنند می گردند. مطالعات به منظور اثبات این نکته که آیا این ویتامین ها در رژیم غذایی می توانند سبب کاهش شیوع سرطانها و بیماری های قلبی عروقی شوند انجام شده است. علی رغم گزارشاتی که در تایید این مسئله شده است هنوز صحت آن مورد اختلاف نظر است. در مورد تاثیر این مواد بر کیفیت پوست و تاخیر در فرایند پیری هنوز مدرک قطعی در دست نیست.
ارتباط بین سلامت فکری و پوست سالم صدها سال است که شناخته شده است. هیجاناتی چون ترس، نگرانی و عصبانیت باعث تغییراتی در پوست می شوند. بسیاری از بیماری های پوستی با فشارهای روحی و فکری در ارتباطند مثل جوش غرور جوانی، درماتیت آتوپیک و پسوریازیس.
گردآوری و تنظیم : نایس کلوب
کتاب آرایش و درمان پوست تالیف دکتر آوی شای ، دکتر هاوارد مایباخ ، دکتر رابرت باران ترجمه دکتر حمید نوروزی
