خال ها
خال حاصل تکثیر سلول هایی است که در حالت طبیعی در پوست وجود دارند و ممکن است این تکثیر به صورت مادرزادی باشد و یا در طول زندگی فرد ایجاد شود. افسانه های فراوانی در مورد خال ها گفته می شود برای مثال برخی اعتقاد داشتند که موی روی خال نباید کنده شود و یا خال نباید برداشته شود در مقابل واقعیت هایی نیز مطرح است مثلا خطر تبدیل شدن به سرطان و یا تهاجم خال به اعضا داخل بدن مثل مغز و قلب، در این قسمت سعی می شود که عوامل نگران کننده در مورد خال ها و همچنین طرز برخورد صحیح با ضایعات رنگدانه ای پوست به زبان ساده شرح داده شود.
در نگاه اول می توان خال ها را به انواع ساده (متعارف) و غیر متعارف تقسیم بندی کرد:
خال ساده (متعارف)
این نوع خال در بدن تمام انسان ها در مقادیر متفاوت و در اندازه های گوناگون یافت می شود. سیر طبیعی این خال ها به این شکل است که در زمان تولید یا کودکی مسطح هستند با افزایش سن، برجسته می شوند و ممکن است دارای یک یا چند غلاف مو شوند، با کهولت سن از مقدار رنگ این خال ها کاسته می شود. این خال ها به اشکال مختلفی تظاهر پیدا می کنند که شایع ترین شکل اینها ضایعات گنبدی است اما می توانند به صورت های گل کلمی، پایه دار، خشن، مسطح و ….. هم باشند.
خال آن قدر شایع است که به جرات می توان گفت در هر فردی ایجاد خواهد شد در طی کودکی خال ها از نظر عددی زیاد می شوند طوری که در زمان بلوغ بیشترین تعداد خال وجود دارد حتی رنگ خال ها در زمان بلوغ و همچنین در حاملگی تغییر می کند و غالبا خال ها تیره تر از معمول خواهند شد. از نظر محل خال می تواند در هر جایی از پوست ایجاد شود ولی ارتباطی قوی بین تماس با نور خورشید در دوران کودکی و تعداد خال ها وجود دارد. وجود خال در برخی نواحی بدن غیر معمول است برای مثال پیدایش خال در باسن و پستان خانم ها توجه بیشتری را می طلبد.
یک واقعیت مهم که همیشه باید در مورد خال به آن دقت کرد این است که هر خالی تمایل دارد از نظر شکل، رنگ و اندازه در طول زندگی یکسان باقی بماند و همچنین رنگ خال معمولی در تمام سطوحش به صورت یکنواخت پخش شده است و اگر برای مثال مرکز خال تیره تر از محیط آن باشد. این یک فاکتور خطر به حساب می آید و حتما باید با پزشک متخصص پوست در مورد نمونه برداری از ضایعه مشورت شود.
روش ساده ای در پیگیری خال توسط خود بیمار وجود دارد به این ترتیب که توسط یک عدسی یا ذره بین معمولی می توان نحوه توزیع رنگ در خال و همچنین حاشیه خال را مورد جستجو قرار داد و توجه داشت که یک خال خوب حاشیه اش از پوست کاملا قابل تمایز است.
التهاب زخمی شدن و خونریزی از جمله نشانه هایی است که در مورد خال باید مورد توجه قرار گیرد زیرا که از تظاهرات شایع خال های بدخیم است ولی در مورد خال های برجسته خوش خیم صرف برجسته بودن کافی است تا خال در معرض ضربه و تحریک مداوم قرار گیرد. در این موارد باید به بیمار اطمینان داده شود.
درمان خال های ساده
بسیاری از بیماران مایلند که خال هایشان به منظور زیبایی برداشته شود برداشتن خال ساده باید توسط تیغ جراحی و کامل صورت گیرد و حتما برای بررسی میکروسکوپی به متخصص آسیب شناسایی نمونه فرستاده شود قابل توجه است که در برداشتن خال ساده نباید از تیغ الکتریکی یا کوتر استفاده شود زیرا که در این صورت آسیب شناس نمی تواند بدخیمی و خوش خیمی ضایعه را از هم تشخیص دهد در مورد خال های کوچک سطحی تراشیدن و یا روش های نوین لیزر درمانی هم توصیه شده است.
به عنوان یک اصل قابل ذکر است که اگر خالی توسط جراحی برداشته شود و دوباره عود کند باید به بدخیمی خال قویا مشکوک شد و نمونه برداری های مکرر و تست های تکمیلی انجام داد.
در ادامه به برخی شکل های خال ساده (متعارف) اشاره می کنیم. که بعضا سبب نگرانی بیماران می شوند:
1- ماه گرفتگی (خال های عروقی)
این ها ضایعات عروقی هستند که به رنگ قرمز در نواحی سر و گردن نوزادان و کودکان به وجود می آیند که در عرض 6 ماه به حداکثر اندازه خود می رسند و در 75% موارد تا سن مدرسه رفتن (7 سالگی) برطرف می شوند. درمان این ضایعات به بهترین شکل توسط لیزر قابل انجام است. بعلاوه اگر ضایعه در احشاء باشد ممکن است سبب ایجاد مشکلات بینایی، تنفسی، گوارشی و یا بروز ضایعات مغزی شوند. به بیان دیگر اگر کودکی دارای ضایعات پوستی عروقی است حتما از نظر ناهنجاری های داخلی همراه باید مورد بررسی قرار گیرد.
2- خال های رنگی بزرگ مادرزادی
این خال ها در طی بلوغ با خطر بالایی از نظر تبدیل به بدخیمی مواجه هستند . لذا باید با نمونه برداری های مکرر از نظر بدخیمی پیگیری شوند همچنین اگر این خال ها در نواحی منطبق بر ستون فقرات ایجاد شده باشند احتمال اینکه درون نخاع بیمار ناهنجاری وجود داشته باشد زیاد است.
3- خال هاله دار
این ضایعات به صورت یک مرکز تیره رنگ هستند که با حاشیه ای از پوست بدون رنگ احاطه شده اند. اگر این نوع خال:
– در جوان ها ایجاد شود
– قرینه و منظم باشد
– التهاب و زخم نداشته باشد جای نگرانی وجود ندارد ولی اگر در افراد مسن ایجاد شود حتما باید با نمونه برداری های مکرر از نظر تبدیل به سرطان مورد پیگیری واقع شود.
4- خال آبی
یک ضایعه آبی رنگ که اندکی برجسته است و قطری کمتر از یک سانتی متر دارد در صورت برداشتن خطر عود بالایی دارد.
خال غیر متعارف
این خال های غیر معمول از چند جهت مهم با خال های رنگی ساده تفاوت دارند که ذیلا به آن ها اشاره می شود :
1- انتشار:
خال ساده در نواحی در معرض آفتاب و اغلب در نواحی بالای کمر ایجاد می شود ولی خال غیر متعارف در کمر، دست و پا نواحی دور از آفتاب، پوست سر، باسن و پستان خانم ها ایجاد می شود.
2- سن شروع
خال ساده تا دوران بلوغ ایجاد می شود ولی خال غیر متعارف در هر سنی ایجاد خواهد شد.
3- اندازه
خال ساده کمتر از نیم سانتی متر است ولی خال غیر متعارف عموما بالای یک سانتی متر است.
4- شکل و حاشیه
خال ساده گرد و قرینه است و حاشیه اش از پوست قابل تمایز می باشد ولی خال غیر متعارف این خصوصیت را ندارد.
5- رنگ
خال ساده توزیع یکنواخت رنگ دارد ولی خال غیر متعارف توزیع رنگ متغیر دارد.
توصیه هایی در مورد برخورد با خال های غیر متعارف
1- تمام سطح پوست هر 3 تا 12 ماه یکبار باید مورد معاینه دقیق قرار گیرد.
2- ضایعات مشکوک خارج شوند و حتما نمونه برداری صورت گیرد.
3- بیمار حتما از آفتاب پرهیز کند.
4- در فواصل منظم به چشم پزشک مراجعه کند (از نظر خال های چشم پیگیری شود).
ملانوم
ملانوم ضایعات سرطانی پوست هستند که دارای رنگدانه می باشند. به عبارت دیگر اگر ضایعه رنگی در پوست پیدا شود که برخی خصوصیات را داشته باشد باید به ملانوم پوستی مشکوک شد. اهمیتی که این ضایعات دارند از آن جهت است که سرطان های رنگی پوست می توانند به هر ارگانی از بدن شما در مغز و قلب تهاجم کنند.
مهمترین عامل ایجاد ملانوم اشعه فرابنفش موجود در آفتاب است افرادی که به خوبی برنزه نمی شوند یا به راحتی دچار آفتاب سوختگی می شوند یا افرادی که طی تفریحات یا تعطیلات در تماس حمله ای و حاد با نور آفتاب هستند و یا کسانی که در کودکی در تماس با آفتاب (به مقدار غیر متعارف) بوده اند بیشتر در معرض ابتلا به ملانوم پوستی می باشند. البته باید توجه داشت که علاوه بر اشعه آفتاب یک زمینه ژنتیکی مساعد هم در ایجاد این بیماری موثر است.
توجه
اگر ضایعات رنگی پوست دارای خصوصیاتی که در ذیل به آنها اشاره می شود باشند خطر بدخیمی در آنها خیلی زیاد است و حتما باید به متخصص پوست برای نمونه برداری مراجعه شود:
1- تغییر در رنگ و اندازه و عدم قرینگی
2- تغییر در مشخصات حاشیه
3- تغییر در ویژگی های سطح ضایعه (پوسته ریزی، خراش، ترشح، خونریزی، زخمی شدن، برجستگی، از دست رفتن خطوط طبیعی پوست)
4- پیدایش علایم (خارش، حساسیت، درد)
شکل های بیماری
ملانوم های پوستی ممکن است به شکل های زیر بروز کنند:
1- ضایعات رنگی منتشر در تمام پوست
که خطرناک ترین فرم بیماری است و در سنین 30- 40 سالگی ایجاد می شود.
2- ضایعات رنگی صورت و گردن
در نواحی از پوست صورت و گردن که دچار پیری شده اند ایجاد می شود.
3- ضایعات رنگی خالی شکل
که درمردان در نواحی پشت (کمر) و در زنان در ساق پا ایجاد می شود.
4- ضایعات رنگی کف دست و پا بخصوص پاشنه پا
5- ضایعات رنگی سیاه بستر ناخن ها که سیاهی به پوست مجاور ناخن انتشار دارد.
تاثیر ضد آفتاب ها
قطعی ترین اثر ضدآفتاب ها جلوگیری از قرمز شدن یا آفتاب سوختگی می باشد در واقع ضد آفتاب ها اشعه فرابنفش نوع B را بلوک می کنند ولی نوع A این اشعه به پوست می رسد. و اثرات مخرب خود را خواهد گذاشت. همچنین استعمال این ترکیبات ممکن است در فرد احساس نادرست امن بودن از آفتاب را ایجاد و فرد بی محابا در مقابل آفتاب قرار گیرد بنابراین امروزه بر استفاده از کلاه پوشش های حفاظت کننده و اجتناب از حمام آفتاب بیشتر تاکید می شود تا استفاده از ضد آفتاب های شیمیایی.
قرص های ضد بارداری
به نظر نمی رسد که اثر زیادی بر پیدایش ملانوم داشته باشند مگر احتمالا برای زنان 30- 40 ساله که برای حداقل 10 سال ضد بارداری های خوراکی مصرف کرده اند
سرطان های ملانومی پوستی ارثی
در برخی خانواده ها ضایعات رنگی پوست که در طی زندگی به سرطان تبدیل می شوند به شکلی ارثی وجود دارد این ها غالباً دارای مقادیر فراوانی از خال های رنگی غیر متعارف نیز می باشند. در این خانواده ها اعضا باید از بدو تولد زیر نظر پزشک باشند.
گردآوری و تنظیم : نایس کلوب
برگرفته از کتاب مراقبت و بهداشت پوست و مو ، مولف حسین گندمکار ، تهران انتشارات دریا سر 66593588
