تومورهای پوست

تومورهای پوست

تومور یا نئوپلاسم ضایعه ای است که به علت رشد بیش از حد یک بافت در بدن ایجاد می شود. تغییر درمحتویات ژنتیکی سلول می تواند منجر به تقسیم سلول و تجمع غیر طبیعی آن شود. تومور می تواند خوش خیم یا بدخیم باشد. تومور خوش خیم حالت تهاجمی ندارد و محدود به ناحیه ای که در آن ایجاد شده است می باشد و حاشیه های مشخصی که آن را از بافت اطراف متمایز می کند دارد ولی تومور بدخیم تمایل به گسترش شدید و تهاجمی داشته و سلول ها به صورت غیر قابل کنترل زاد و ولد می کنند و مکانیسم دفاعی بدن قادر به کنترل تقسیم سلول ها نیست. حاشیه های یک تومور بدخیم قابل تشخیص دقیق نیست چون اینها به بافت اطراف تهاجم کرده آن را تخریب می کنند گسترش تومور می تواند از طریق سیستم لنفاتیک یا جریان خون صورت گیرد.

 

تومورهای پوستی

تومور پوستی می تواند از هر یک از سلول های زنده پوست منشا بگیرد پس ریشه تومورهای پوستی ممکن است اپیدرم، درم و یا ساب کوتیس باشد. در اپیدرم سلول های اصلی شامل کراتینوسیت ها و سلول های اسکواموس یا سنگفرشی است. سلول های دیگر مثل ملانوسیت ها نیز در اپیدرم وجود دارند.

درم حاوی عناصر زیر است :

غدد سباسه

غدد عرق

سلول های عصبی

عروق خونی

سلول های عضلانی

سایر سلول ها و بافت ها

هر کدام از عناصر یاد شده می تواند منشاء تومور جلدی باشد. این تومورها ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند. ممکن است تومور پوستی ناشی از متاستاز یک  تومور غیر پوستی از منطقه دیگر بدن به بافت جلدی باشد مثلاً یک تومور بدخیم ریه یا پستان می تواند به پوست متاستاز دهد و به صورت یک توده پوستی بروز نماید. در این جا از تومورهای نسبتاً شایع پوست صحبت خواهیم کرد.

– هر ضایعه و یا زخم پوستی که به مدت طولانی (چندین هفته یا چندین ماه) باقی مانده باشد باید به عنوان سرطان به آن شک کرد.

 

تومورهای پوستی با منشاء کراتینوسیت ها

اینها عبارتند از

– کراتوز آفتابی Solar keratosis  یک ضایعه پیش سرطانی است.

– سرطان سلول های سنگفرشی Squamus cell carcinoma

– سرطان سلول های پایه ای یا بازال Basal cell carcinoma

 

کراتوز آفتابی

کلمه کراتوز به معنی ضخیم شدن لایه کراتینی پوست است. در ضایعات التهابی مختلف این ضخیم شدگی دیده می شود ولی می تواند دلیلی بر یک وضعیت ماقبل سرطانی و یا سرطان نیز باشد مانند کراتوز آفتابی، کراتوز آفتابی بیشتر در افراد سفید پوستی که بالای 40 سال سن دارند ایجاد می شود و در مناطق باز بدن مانند صورت و پشت دست ها شایع است. اینها به صورت ضایعات خشک، زبر، کمی برجسته و مایل به قرمز- صورتی اند که سطح آنها تا حدودی پوسته دار است و منشاء آنها کراتینوسیت های اپیدرم است. کراتینوسیت ها اصطلاحاً سلول های سنگفرشی نیز نامیده می شوند.

 

درمان کراتوز آفتابی

اگر چه احتمال تبدیل کراتوز آفتابی به ضایعه سرطانی بسیار کم است. برای درمان آن باید حتماً به پزشک مراجعه کرد. درمان ضایعه براساس تخریب آن است ولی معمولاً نیاز به برداشتن آن یا جراحی وجود ندارد. رایج ترین روش های درمانی شامل منجمد کردن به وسیله نیتروژن مایع و یا استفاده از ترکیبات 5- فلوئورواوراسیل 5-FU به صورت کرم است. این ماده قابلیت نفوذ به درون ضایعه و تخریب آن را دارد. در صورتی که در مورد تشخیص ضایعه تردید وجود داشته باشد باید آن را کاملاً برداشته و زیر میکروسکوپ بررسی کرد.

 

کارسینوم سلول سنگفرشی یا SCC

این نوع سرطان نیز از کراتینوسیت ها ریشه می گیرد ولی در این حالت سلول های تومور به درون درم نفوذ کرده اند. گاهی تومور به لایه های عمیق تر پوست وارد شده و حتی به ارگانهای داخلی بدن متاستاز می دهد. این نوع سرطان ممکن است در پوست طبیعی ایجاد شود و یا از یک کراتوز آفتابی منشاء  بگیرد در اکثر موارد شروع آن در مناطق باز بدن است.

تومور معمولا مانند زخم  پوستی به نظر می رسد و از آنجایی که لایه محافظ پوست را تخریب نموده است ممکن است عفونی شود و ترشحات چرکی از آن خارج گردد. عامل اصلی تشخیص آن از یک زخم معمولی مسئله زمان است. هر زخمی که طی چند هفته بهبود نیابد نیاز به ویزیت فوری به وسیله پزشک دارد این نوع تومور می تواند به صورت یک توده برجسته بر سطح پوست بروز کند که سطح آن کمی خراب شده است. شکل های دیگری از این نوع تومور نیز وجود دارد .

 

کارسینوم سلول بازال یا BCC

در این حالت سلول های تقسیم شونده از کراتینوسیت های لایه بازال اپیدرم منشاء می گیرند. علت مستقیم این تومور تماس طولانی مدت با نور خورشید است. این ضایعات معمولا در افرادی که پوست روشن دارند و بعد از 40 سالگی بروز می کند و در مناطقی چون بینی، گوش ها و قسمت های بدون موی سر، گردن و بخش فوقانی سینه و پشت دیده می شود. میزان بدخیمی این تومورها کم است. متاستاز در BCC بسیار نادر است و اگرچه رشد کندی دارد ولی می تواند سبب تخریب وسیع بافت اطراف شود. بعد از مدت طولانی تومور می تواند به بافت زیرین پوست نفوذ کند و حتی به درون استخوان نیز وارد شود.

کارسینوم سلول بازال به صورت یک برجستگی کوچک براق که تدریجاً بزرگ می شود ایجاد می گردد معمولاً عروق خونی بر سطح آن قابل رویت است . تدریجاً ضایعه، بافت طبیعی پوست را تخریب کرده و مرکز آن زخمی می شود. این حالت اگر چه شایع ترین فرم بیماری است ولی اشکال دیگری از بیماری نیز وجود دارد.

 

تومورهای پوستی با منشاء ملانوسیت

این تومورها شامل خال های ملانوسیت (مول) و ملانویم بدخیم هستند.

خال ضایعه ای شایع در پوست است که تا زمانی که طبیعت خود را حفظ کند از نظر طبی مشکلی نخواهد داشت ولی ملانوم بدخیم توموری بسیار مهاجم و بدخیم  است و اگر زود تشخیص داده و درمان نشود تمایل به متاستاز به سر تا سر بدن دارد. در سال های اخر شیوع ملانوم بدخیم در حال افزایش است. تومورهای پوستی که از ملانوسیت ها ریشه می گیرند رنگ قهوه ی تیره، مایل به آبی یا سیاه دارند ولی تعداد اندکی از آنها غیر رنگی هستند. برخی دیگر از ضایعات پوستی مشتق از ملانوسیت ها شامل لکه های خورشیدی و کک و مک ها هستند.

 

خال های ملانوسیتی (مول mole)

 در مورد این خال ها، رشد و تکثیر سلول های ملانوسیت کنترل شده است. ضایعه خوش خیم است و معمولا طی 20 سال اول زندگی تدریجاً ایجاد می گردد. تنها 3 تا 4 درصد از نوزادان در موقع تولد دارای این خال ها هستند ولی  تعداد آنها تدریجاً افزایش می یابد طوری که در حدود 25 سالگی اکثر افراد در جایی از پوست بدن خود دارای مول هستند. انواع مختلفی از مول به صورت برجسته تا مسطح از رنگ قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره وجود دارد. ضایعه خوش خیم معمولا دارای حاشیه منظم و واضح و رنگ یکنواخت است. تغییر در شکل ظاهری مول می تواند تشخیص ملانوم بدخیم را مطرح کند و باید برداشته شده و زیر میکروسکوپ تحت بررسی قرار گیرد. تغییرات مشکوک به بدخیمی در یک مول شامل موارد زیر است :

– ایجاد لبه های نامنظم و نامشخص

– رنگ یکنواخت

– غیر قرینه شدن

– رشد سریع و ناگهانی

– خونریزی یا ترشح ایجاد زخم در داخل مول

البته تغییرات فوق الزاماً به معنی بدخیم شدن خال نیست ولی در صورت هرگونه شکی باید بیمار به یک پزشک با تجربه مراجعه نماید.

 

ملانوم بدخیم

این نوع از سرطان مهاجم ترین تومور سرطانی پوست یا بیشترین میزان مرگ و میراست افزایش تدریجی در شیوع آن دیده می شود. احتمال ایجاد این  تومور در افرادی  که پوست روشن دارند حدود 1%  است شواهدی در دست است که نشان می دهد  کسانی که در گذشته تحت تأثیر اشعة شدید آفتاب بوده اند طوری که دچارآفتاب سوختگی شده باشند احتمال خیلی بیشتری برای ابتلاء دارند. منشاء ملانوم بدخیم، سلول های مولد ملانین در اپیدرم یعنی ملانسیت هاهستند. اگر در مراحل اولیه تومور تشخیص داده شده و با حاشیه اطمینانی از بافت سالم  برداشته  شود  می توان انتظار درمان  کامل را داشت از طرف دیگر، اگر تومور به موقع تشخیص داده نشده و به مناطق عمیقی تر نفوذ کند تقریباً به یقین به جای دیگری متاستاز، داده است که کشنده است. ملانوم بدخیم می تواند از یک خال ملانوسیتیک (مول) و یا از پوست آسیب دیده به وسیله نورآفتاب و یا از پوست سالم منشاء بگیرد.

 

چه وقت باید ضایعه را یک مول بدون عارضه فرض نماییم یا به ملانوم شک کنیم؟

اگر حاشیه ضایعه نامنظم و محو باشد رنگ آن غیر یکنواخت باشد و در درون ضایعه رنگ هایی چون آبی، خاکستری، قرمز یا سیاه رنگ دیده شود باید آن را غیرعادی  فرض کرد. همچنین ظهور تکه هایی از پوست طبیعی در درون ضایعه تیره را باید مشکوک تلقی نمود. غیر قرینه بودن ضایعه نیز علامت مشکوکی است در حالی که مول به صورت یک دست، قرینه و منظم است. در اطفال و در سنین بزرگسالی مول دارای رشدی متناسب با رشد بدن فرد است. اگر ضایعه دارای رشد نامناسبی با بدن باشد باید مشکوک تلقی شود. در بزرگسالان هر ضایعه جلدی که در حال بزرگ شدن است باید  توسط پزشک معاینه شود. خونریزی یا ترشح از مول یا ایجاد زخم در درون آن نیز غیر طبیعی است و باید به وسیله پزشک معاینه گردد. ظهور یک ضایعه نسبتا بزرگ که قطر آن از 6 میلی متر بیشتر باشد نیز باید مشکوک در نظر گرفته شود البته این امر دلیل بر این نمی شود که ضایعات کوچک را نادیده بگیریم. ملانوم هایی وجود دارند که اندازه آنها 2 یا 3 میلی متر است. در مورد هر ضایعه مشکوک مراجعه فوری به یک پزشک با تجربه ضروری است.

 

پیشگیری

ساده ترین راه تشخیص ضایعه اولیه بدخیم امتحان به وسیله خود فرد است که در جلوی آینه انجام می شود و باید شامل تمام نقاط بدن از جمله نقاط مخفی مثل پشت و باسن کف پاها و نواحی تناسلی باشد.

 

چگونه باید امتحان توسط خود فرد انجام گیرد؟

امتحان در مقابل آینه

این قسمت از امتحان شامل دیدن صورت و از جمله دهان، گردن و قفسه سینه، معاینه پستان و زیر پستان توسط خانمها و حفره های بازو، بازوی فوقانی، ساعد، ران ها و پاها به وسیله آینه است.

 

استفاده از آینه دوم

گوش ها، ناحیه پشت گوش، پشت گردن، شانه ها و قسمت پشت بدن باید مورد بازدید قرار گیرد.

ناحیه سر را می توان به کمک یک فرد دیگر مورد معاینه قرار داد. می توان از سشوار برای پخش کردن موها و مشخص نمودن پوست سر استفاده کرد .

مناطق زیر باید به دقت بازبینی شوند :

– دست ها، کف و پشت دست، ما بین انگشتان و زیر ناخن ها

– قسمت های تناسلی

– پاها و کف پا

 

معاینات طبی منظم

هر چند ماه یک بار باید به وسیله پزشک صورت  گیرد. هرچند عوامل خطرزا در فرد بیشتر باشد باید دفعات معاینه افزایش یابد عوامل خطرزای اصلی  عبارتند از :

– پوست روشن

– سابقه قبلی ملانوم یا سرطان پوست

– سابقه خانوادگی ملانوم یا سرطان پوست

 

درمان ضایعات احتمالی بدهیم

اگر هر کدام از ضایعات ذکر شده قبلی مانند کارسینوم سلول سنگفرشی، کارسینومسلول بازال، مول مشکوک یا ملانوم بدخیم پیدا شود باید به طور کاملی جراحی شده و همراه آن حاشیه قابل اطمینانی از بافت سالم اطراف نیز برداشته شود.

 

توجه

ضایعات مشکوک به سرطان را نباید با روش هایی که سبب تخریب بافت می شوند و امکان مطالعه میکروسکوپی بافت را از بین می برند. (مثل جراحی انجمادی با نیتروژن مایع، سوزاندن یا کوتر کردن و یا تخریب با مواد شیمیایی) درمان کرد. تنها زمانی که یک پزشک با تجربه تشخیص قطعی ضایعه را داده باشد و چنین درمان هایی را مناسب بداند باید به این کارها اقدام گردد. (مانند کراتوزهای آفتابی که می توان آنها را به وسیله نیتروژن مایع درمان کرد.)

تمام ضایعات مشکوک به سرطانی را باید زیر میکروسکوپ امتحان نمود. انجام نمونه برداری از ضایعات مشکوک به دلایل زیر ضرورت دارد :

1- تشخیص دادن قطعی نوع تومور(چون این تشخیص نحوه  درمان صحیح را مشخص می کند).

2- برای اطمینان از اینکه تومور به طور کامل خارج شده است.

3- برای تعیین عمق نفوذ تومور: این مسئله امکان پیش بینی سیر احتمالی بیماری را فراهم می سازد و همچنان نحوه درمان صحیح را مشخص می کند.

 

 

گردآوری و تنظیم : نایس کلوب

کتاب آرایش و درمان پوست تالیف دکتر آوی شای ، دکتر هاوارد مایباخ ، دکتر رابرت باران ترجمه دکتر حمید نوروزی