التهاب، درماتیت و مواد آرایشی
مواد آرایشی تقریباً از علل شایع التهاب پوست هستند. التهاب به علت تماس با جزء خاصی از فرآورده است که ممکن است همیشه قابل شناسایی نباشد.
مشخصات التهاب عبارتند از :
– گرمی در ناحیه التهاب
– قرمزی به علت اتساع عروق خونی
– تورم به علت افزایش قابلیت نفوذ عروق خونی که سبب نشت مایع می شود.
– درد یا خارش به علت تحریک رشته های عصبی
– کاهش عملکرد و کارآیی در عضو مبتلا
واژه درماتیت به معنی التهاب در پوست است. واژه اگزما معادل درماتیت و به همان معنی است.
التهاب حاد
به معنی گسترش سریع التهاب است که مدت آن کوتاه است که یا بهبود می یابد و یا تبدیل به التهاب مزمن می شود. پوست متورم و قرمز است و درموارد شدید ترشح می کند یا تاول می زند.
التهاب مزمن
پدیده التهابی در این حالت به مدت طولانی وجود دارد. پوست خشک، ضخیم شده و حالت پوسته یا ترک خوردگی دارد و خطوط طبیعی پوست افزایش یافته اند. حالت دیگری از التهاب اصطلاحاً تحت حاد نامیده می شود که حالتی است بینابین التهاب حاد و مزمن در این حالت پوست هنوز قرمز، تا حدودی متورم و ممکن است کمی ترشح دار باشد و در برخی حالات ورآمده و پوسته دار است.
علل و انواع التهاب های پوستی
علل التهاب می توانند شامل : عفونت، درماتیت کهنه اطفال، درماتیت سبورئیک ، درماتیت آتوپیک و درماتیت تماسی باشند.
عفونت پوست
به علت میکروب، ویروس یا قارچ می تواند سبب بروز التهاب در پوست شود.
درماتیت ناحیه کهنه بچه ها
در نتیجه تماس با ادرار و مدفوع یا بقایای مواد صابونی یا سایر موادی که در پوست ناحیه کهنه باقی می ماند ایجاد می گردد.
درماتیت سبورئیک
نوعی التهاب که به صورت قرمزی و پوسته شدن در نواحی خاصی که معمولا شامل پوست سر، چین اطراف بینی و ابروهاست دیده می شود.
درماتیت آتوپیک
یک نوع التهاب مزمن پوستی است که با عوامل ارثی در ارتباط است و مشخصه آن پوست خشک همراه با خارش شدید است. این بیماری با دسته ای از آلرژی ها موسوم به بیماری های آتوپیک که شامل آسم ، رینیت آلرژیک و تورم حساسیتی ملتحمه چشم هستند در رابطه است.
درماتیت تماسی
این بیماری شایع به علت تماس پوست با مواد بخصوصی ایجاد می شود. این مواد به دو صورت ممکن است سبب ایجاد درماتیت شوند :
– با تحریک مستقیم پوست که به آن درماتیت تماسی تحریکی گفته می شود.
– با مکانیسم حساسیتی که به آن درماتیت تماسی حساسیتی گفته می شود.
در درماتیت تماسی تحریکی شدت ضایعه با غلظت ماده و مدت تماس آن با پوست بستگی دارد. این نوع درماتیت اختصاص به افراد خاصی ندارد و ر فردی در صورت تماس با آن ماده تحت شرایط خاص و زمان کافی علایم التهاب پوست را بروز خواهد داد. مثلا تماس با اسیدهای مختلف می تواند سبب ایجاد درماتیت تماسی تحریکی گردد.
آلرژی به علت ازدیاد حساسیت ناشی از پاسخ ایمنی بدن به ماده خاصی بروز می کند. این امر می تواند به دلیل استنشاق ماده ، خوردن و یا تماش مستقیم ماده با پوست باشد. در مورد درماتیت تماسی حساسیتی واکنش آلرژیک به علت تماس مستقیم ماده حساسیت زا با پوست ایجاد می گردد. این نوع درماتیت در تمام کسانی که با آن ماده تماس داشته باشند بروز نمی کند. شکل کلاسیک و شایع درماتیت تماسی آلرژیک آن نوع است که فرد به مدت طولانی تماس هایی با ماده حساسیت زا داشته است و طی این مدت نوعی پاسخ حساسیتی غیر مشهود در سیستم ایمنی بدن شکل گرفته و در مرحله خاصی و پس از آن مرحله پاسخ حساسیتی متعاقب تماس با آن ماده ظهور می یابد. مواد حساسیت زا می توانند پاک کننده ها، مواد آرایشی، فلزاتی چون نیکل یا کروم، چسب ها و غیره باشند. بعد از شناسایی و ایجاد قابلیت واکنش نسبت به ماده حساسیت زا توسط سیستم ایمنی، حتی با تماس مقادیر ناچیز ماده مزبور می تواند حساسیت بروز کند.
انواع درماتیت های تماسی حساسیتی
اگزمای دست
حالت شایعی ناشی از تماس طولانی با آب و مواد پاک کننده است که در خانم های خانه دار زیاد دیده می شود و شکل مزمن آن به صورت پوسته شدن و ایجاد ترک در پوست دست بروز می کند و هر چند وقت یک بار به صورت التهاب حاد، قرمزی و تورم در پوست شعله ور می گردد. این التهاب در کف دست، پشت دست و پرده بین انگشتان همچنین در زیر حلقه، النگو، دستبند یا بند ساعت دیده می شود که بقایای ماده حساسیت زا تمایل به محبوس شدن در زیر اینها و تماس طولانی با پوست را دارد.
مواد پاک کننده اکثرا حاوی ترکیباتی موسوم به پتاسیم دی کرومات هستند که به پوست نفوذ کرده موجب حساسیت می شود. این ماده در حین ساخت وارد مواد پاک کننده می شود و نقشی در فعالیت پاک کنندگی ندارد برخی از پاک کننده ها فاقد این ماده هستند. نیکل نیز ماده ای حساسیت زا است که در دستبند و حلقه یا بند ساعت به کار می رود و خیس شدن پوست سبب آزاد شدن ذرات نیکل می گردد که خود باعث ایجاد درماتیت می شود. بعلاوه برخی از اضافات خوراکی مثل سبزیجات و میوه ها می توانند واکنش های حساسیتی را تحریک کنند.
جلوگیری از اگزمای دست
باید تماس با آب و مواد شوینده در حد ممکن محدود شود. برای این کار باید تمهیدات زیر در نظر گرفته شود :
– دستکش پوشیده شود.
توجه :
ماده لاسنتیکی دستکش های معمولی می تواند خودش حساسیت زا باشد بعلاوه پوشیدن دستکش لاستیکی می تواند سبب حبس شدن ذرات آب وارد شده در حین شستشو و همچنین باعث تعریق دست شود و بنابراین باید از دستکشهایی استفاده کرد که پوشش داخلی آنها کتان است و یا یک دستکش نخی در زیر دستکش های لاستیکی پوشید. در هر حال دستکش های نایلونی را باید در حد ممکن به مدت کوتاه که بیشتر از چند دقیقه نباشد پوشید موقعی که احساس شود دست در حال تعریق است باید آن را بیرون آورد و دست ها را در معرض هوا قرار داد.
– در صورت امکان از وسایلی چون ماشین های ظرفشویی و یا کمک سایر اعضای خانواده بهره مند شد.
– از پمادهای مسدود کننده استفاده نمود از فرآورده های حاوی سیلیکون نیز می توان استفاده کرد. در صورتی که االتهاب در پوست وجود داشته باشد نباید از مواد محافظ استفاده گردد. در این شرایط پیش از همه باید درمان طبی انجام شود و کرم های محافظ را بعد از فروکش نمودن التهاب مورد استفاده قرار داد.
– اگر رابطه ای بین درماتیت دست و ذرات پس مانده غذایی کشف گردید باید حتی الامکان از تماس این ذرات با پوست خودداری کرد.
باید توجه داشت که گاهی اگزمای دست ارتباطی با تماس مواد ندارد و تظاهری از درماتیت آتوپیک است. در این حالت درمان بسیار مشکل است و رعایت مسائل معمول پیشگیری و انجام درمان چندان موثر نیست.
درمان طبی اگزمای دست
به مطلب مربوط به فرآورده ها مورد استفاده در درماتولوژی مراجعه فرمایید.
فیتو درماتیت
نوعی از درماتیت تماسی است که به وسیله گیاهان، گل ها یا عصاره میوه ها ایجاد می شود. گاهی تماس مستقیم با ماده گیاهی به تنهایی سبب بروز التهاب نمی شود و واکنش تنها زمانی که پوست در معرض نور آفتاب قرار می گیرد بروز می کند. به این حالت فیتوفوتو درماتیت گفته می شود گیاهانی که این نوع درماتیت را ایجاد می کنند که شامل داودی، کرفس، انبه، مرکبات، انجیر و برخی گیاهان دیگر هستند.
مواد آرایشی و درماتیت
احتمال درماتیت با استفاده از مواد آرایشی با توجه به تعداد کسانی که از این مواد استفاده می کنند کم است و تخمین زده می شود 10% خانم هایی که از مواد آرایشی استفاده می کنند حداقل یکبار در طول زندگی آن را تجربه می نمایند. این حساسیت ممکن است نسبت به ماده فعال، ماده پایه و یا مواد افزودنی فرآورده ایجاد گردد. قبل از استفاده از ماده آرایشی برای اولین بار باید مقدار کمی از ان را در یک منطقه کوچک و مخفی پوست (معمولا پشت گوش) به مدت چند روز مالید و پس از اطمینان از عدم حساسیت آن را به صورت منظم مورد استفاده قرار داد. باید یادآور شد که ممکن است با گذشت زمان حساسیت حتی نسبت به ماده ای که بارها قبلا استفاده شده است بروز نماید. در صورت بروز حساسیت به یک فرآورده باید مصرف آن را قطع کرد و به یک درماتولوژیست مراجعه کرد.
محصولات هیپوآلرژنیک
این محصولات معمولا فاقد ترکیباتی چون مواد معطر یا نگهدارنده خاصی که احتمال ایجاد واکنش های حساسیت زا دارند هستند ولی باید دانست که حتی این محصولات نیز می توانند آلرژی زا، باشند. در واقع هیچ نوع ماده آرایشی که هرگز حساسیت زا نباشد وجود ندارد. فرآورده های هیپوآلرژنیک نیز ممکن است حاوی برخی مواد معطر، نگهدارنده و ترکیبات دیگر باشند که به نوبه خود می توانند ایجاد حساسیت کنند.
تشخیص
معمولاً بهترین راه تشخیص علت التهاب پرسش دقیق از بیمار است. گاهی بیمار آگاهی تقریباً کاملی از علت ایجاد مشکل دارد و اظهار می کند که راش های پوستی به دنبال استفاده از ماده طبی یا آرایشی بخصوصی ایجاد شده است. با این حال ماده مسئول ضایعه ممکن است در محصولات متنوع دیگر آرایشی نیز وجود داشته باشد بنابراین اجتناب از آن فرآورده خاص ممکن است الزاماً مشکل را حل نکند. برای تعیین دقیق جزء بخصوص موجد حساسیت در بیمار تست خصوصی به نام پچ تست Patch test وجود دارد در این تست موادی که به عنوان آلرژی زاهای شایع شناخته شده اند در یک منطقه سالم و تمیز (معمولا در ناحیه پشت) جاگذاری می شوند. بعد از 48 تا 96 ساعت اگر شخص واقعا به ماده ای حساس باشد در محل تماس با آن ماده التهاب ایجاد می شود و به صورت قرمزی، خارش و گاه تاول که هر کدام نشانه شدت حساسیت است بروز می کند.
پیشگیری اصول درمان
اولین قدم برای درمان پیشگیری است. در صورت شناسایی ماده حساست زا باید تماس آن با پوست قطع گردد.
کورتیکوستروئیدها
موثرترین درمان درماتیت استفاده از فرآورده های کورتیکوستروئیدی است. فرآورده های مختلفی با قدرت های متفاوت از این داروها موجود است که به وسیله پزشک تجویز می گردد و هرگز نباید خودسرانه استفاده شود. در موارد شدید گاهی نیاز به مصرف خوراکی یا حتی تزریقی این داروها وجود دارد.
آنتی هیستامین ها
واکنش های حساسیتی پوست باعث آزاد شدن هیستامین در موضع می گردند و داروهای ضد هیستامین می توانند سبب کاهش پاسخ حساسیتی شوند. ضد هیستامین ها ممکن است به صورت کرم یا ژل مورد استفاده قرار گیرند. اگر چه خود اینها می توانند باعث ایجاد آلرژی گردند و به همین علت برخی پزشکان ضد حساسیت های موضعی را تجویز نمی کنند ضد هیستامین های خوراکی را می توان در موارد مختلف التهابی تجویز نمود.
سایر درمان ها
انواع دیگر درمان از جمله فوتوتراپی با پرتوهای ماورای بنفش نیز در صورت نیاز قابل انجام است.
گردآوری و تنظیم : نایس کلوب
کتاب آرایش و درمان پوست تالیف دکتر آوی شای ، دکتر هاوارد مایباخ ، دکتر رابرت باران ترجمه دکتر حمید نوروزی
